بازگشت
آسیب های جسمانی کاربه روی کودک
نوشته: جیران پیله وری نوشته: جیران پیله وری

کار کودک نه تنها یک تجاوز قابل بحث به حقوق پایه ای کودک محسوب میشود،بلکه بطور بالقوه برای رشد

تربیتی،فیزیولوژیکی و روحی روانی کودک آسیب زننده است.فقربعنوان یک ریسک فاکتور شناخته شده در

افزایش آسیب های سلامت ناشی ازکار درکودکان مطرح شده است.کودکانِ خانواده های با درآمد کم

با احتمال بیشتری درمشاغل پُرمخاطره مشغول به کارمیشوند.کارهایی مانند کشاورزی

کار در معدن و کارهای ساختمانی

 

 

كار كودك نه تنها يك تجاوز قابل بحث به حقوق پايه اي كودك محسوب مي شود بلكه بطور بالقوه براي رشد تربيتي ، فيزيولوژيكي و روحي رواني كودك آسيب زننده است.

بر طبق بررسي هايي كه توسط سازمان جهاني كار بر روي 26 كشور انجام شده است ميزان آسيب هاي ناشي از كار در كودكان و نوجوانان بسیار بالاست.. ميزان آسيب در كودكان كار تقريبا دو برابر بيشتر از بالغين كارگر است و در ميان كارگران جوان آسيب ديده بيشترين آسيبهاي ناشي از كار در سنين 16 تا 17 و نوجوانان پسر ديده مي شود . و  تقريبا 1 كودك از هر 4 كودكي كه فعاليت اقتصادي دارند از آسيب ها يا ناخوشي هاي ناشي از كار رنج مي برد (Child labour  & health ؛ university of lowa labor center؛ university of lowa Human rights؛ 2009).  كودكان كار در معرض مخاطرات گوناگوني قرار دارند كه داراي ریسک آسیب جدي برای سلامتي كودكان هستند . اثر اين مخاطرات كاري را مي توان در دو دسته بررسي كرد:

1. مخاطراتي كه باعث آسيب فوري براي سلامت مي شوند مثل خطراتي كه در كارهاي ساختماني، كارگري و كار در معدن بيشتر ديده مي شود كه ناشي ازسر وکار داشتن با وسايل و ماشين آلات خطرناك، قرار گرفتن در معرض حرارت زياد و يا سقوط اشيا است.

2. مخاطراتي كه با عواقب طولاني مدت همراه هستند مثل آسيب ناشي از تماس با آفتاب، گرد و خاك، سموم، مواد شيميايي، آفت كش ها، عوارض مزمن جسمانی و عوامل سرطان زا که در دستفروشی، كشاورزي، كار در معدن، کارگاه های کوچک و كارخانه ها دیده می شود و باعث افزايش ريسك مشكلات راههاي هوايي، سرطانها و نيز محدوده وسيعي از بيماريها و عوارض جسمانی مي شود.

علاوه بر همه ی اينها مخاطرات رواني گوناگوني در نتیجه ی برخوردهای سوء استفاده كننده ی كارفرماها، ناظرها يا مشتريان کودک کار را تهدید می کنند .

بعضي خصوصيات بيولوژيك كودكان مي تواند علت بالاتر بودن ريسك آسيب ناشي از كار در آنها نسبت به بالغين باشد. در واقع حتی شغل هایی که دارای استانداردهای ایمنی هستند لزوما برای کودکان ایمن نیستند، چون این استانداردها برای بالغین تنظیم شده اند. (مشخصا سايز فيزيكي تنها تفاوت قابل شناسايي بين بدن كودكان و بالغين نيست)

آسیب های جسمانی کار بروی کودکان از چندین نظر قابل ارزیابی ست مثل:

1-  نياز بيشتر كودك به غذا و استراحت :

ساعت هاي طولاني كار شديد براي كودكان نسبت به بالغين با ريسك بيشتري همراه است. در کودکان هنوز محور رشدی به خط ثابتی نرسیده است و بدن هم چنان در راه افزایش تراکم توده ی ماهیچه ای و استخوانی ست (تکامل رشد حرکتی و جسمانی؛ دكتر محمود شيخ و دكتر مرتضي طاهري؛ ص 133). در نتیجه به میزان کالری/ وزن بالاتری احتیاج دارد. در نتیجه کودکان نسبت به سوء تغذيه ی ناشي از مصرف غذاي ناكافي به دلیل عدم تنظیم وعده های غذایی و مصرف بالای انرژی جهت کار، آسيب پذيرترند و خيلي سريع تر دچار خستگي ميشوند كه همين خستگي در بسياري اتفاقات و حوادث مرتبط با كار نقش دارد. از جمله حوادثی که به نقص عضو می انجامد در کودکان کارگر بیشتر از آنکه معلول سهل انگاری  باشد در نتیجه ی خستگی به وجود می آید.

2- دستگاه اسكلتی:

در انتهاي استخوان‌ها صفحه‌اي به نام اپي‌فيز وجود دارد كه در سنين رشد از جنس غضروف است و با تاثير از هورمون رشد غضروف‌سازي مي‌كند. با گذشت زمان اين غضروف‌ ها به ترتيب شروع به استخواني شدن مي‌كنند و غضروف ‌هايي جديد نيز ساخته مي‌شوند و به اين ترتيب استخوان رشد طولي مي‌كند و به اصطلاح درازتر مي‌شود. تقريبا در حوالي سنين  18 سالگي اين صفحات رشد از حالت غضروفي به حالت استخواني در مي‌آيند و ديگر استخوان رشد طولي نمي‌كند (خلاصه بافت شناسی پایه؛ جان کوئیرا؛ ع. محمدی؛ ص 320). در اين حالت است كه پزشكان اصطلاحا مي‌گويند صفحات رشد استخواني بسته شده‌اند. در نتیجه تا قبل از این سنین هرگونه فشار ناگهانی و تحمل وزن بالا و انجام دادن حرکات یکنواختی که مهارت های حرکتی می طلبد مثل کار در آهنگری، مکانیکی، نجاری و فرش بافی و هم چنین حرکات ساکن در حالات غیر طبیعی مثل نشستن پشت دستگاه، ایستادن با شانه های خم و قوس کمری نامناسب، مي تواند منجر به آسيب اسكلتي، رشد ضعيف و افزايش ريسك آسيب در آينده شود. عارضه ی دیگر اسکلتی برای کودکان کار مربوط به ستون فقرات است. ستون مهره ها در ستون فقرات توسط دیسک های بین مهره ای از هم جدا می شوند، دیسک ها در دوران جوانی بسیار انعطاف پذیر هستند (اصول طب داخلی هاریسون؛ بیماری های روماتولوژی و دستگاه ایمنی؛ دکتر مهدی منتظری؛ ص 11)، در نتیجه علی رغم اینکه این انعطاف باعث لغزش راحت تر مهره ها به روی یک دیگر و احتمال کمتر رخداد هایی چون آرتروز و درد کمر و گردن در کودکان می شود اما در عین حال همین آسیب پذیری ستون فقرات را در برابر ضربات ناگهان و سنگین بالا می برد مثل کار در ساختمان (عملگی)، معدن،.. و هم چنین احتمال بدشکلی ها و جابجایی های ستون فقرات را بالا می برد مثل قالی بافی، نشستن طولانی مدت برای بسته بندی، دوزندگی و .. و همینطور باربری. در بعضی مشاغل هم مثل کار با مته برقی، کارهای دستی یکنواخت (سمباده کشی) و کار با وسایل و ابزارهای دارای ارتعاش (نظیر مته برقی، چكش بادی و غیره) به بافت های نرم دستها صدمه خورده و در مفاصل دستها، بخصوص مچ و آرنج تولید درد می نماید و ممکن است که كیستها، حفره ها و تغییرات پوکی استخوان زودرس پدید آید (عوامل زیان آور فیزیکی محیط کار؛ مصطفی میرزایی؛ بهداشت حرفه ای؛30 اردیبهشت 88).

3- ماهیچه ها:

استرس از بزرگترین عوامل  برای عدم رشد عضلات است . هر نوع استرس اعم از فیزیکی و عصبی باعث ترشح هورمون کورتیزول می شود (فیزیولوژی پزشکی؛گایتون و هال؛ احمدرضا ناورانی؛ جلد 2، ص 1085). هورمون کورتیزول باعث آزاد شدن اسیدهای آمینه از بافت پروتئینی و به عبارتی تخریب عضلات می گردد (فیزیولوژی پزشکی؛گایتون و هال؛ احمدرضا ناورانی؛ جلد 1، ص 1083). در نتیجه علارغم اینکه چنین به نظر  می رسد که کار از سنین کودکی موجب افزایش قدرت ماهیچه ای می شود اما از آنجا که کار در این کودکان همراه با استرس و اضطراب است مشخصا باعث کار کشیدن و فشار آوردن به عضله ای می شود که تحت اثر کاتابولیکی کورتیزول است و در نتیجه از رشد ماهیچه ها جلوگیری می کند. این امر بیشتر در کودکانی که صاحب کاری به جز خانواده دارند و در کارگران نوجوانی که بار مالی خانواده را به دوش می کشند دیده می شود. هم چنین بلند کردن یک اجسام سنگین به نسبت توده ی ماهیچه ای باعث تاندینیت (التهاب تاندون) شود (اصول طب داخلی هاریسون؛ بیماری های روماتولوژی و دستگاه ایمنی؛ دکتر مهدی منتظری؛ ص 335). این پدیده در بین کودکانی که کارهای بدنی می کنند شایع است و حتی می تواند منجر به پارگی تاندون ها شود. گذشته از آن افزایش بار تحمیلی به عضله سبب کاهش سرعت انقباض عضله می شودکه بازده آن را پایین می آورد و چنانچه با حداکثر نیروی انقباضی عضله برابر شود می تواند سرعت انقباض و بازده را به صفر برساند (فیزیولوژی پزشکی؛گایتون و هال؛ احمدرضا ناورانی؛ جلد 1، ص 96-97). در نتیجه بسیاری از کارهایی که برای توان بزرگسال طراحی شده اند مانند نجاری، آهنگری، سمباده کشی و باربری بدون آنکه از بازده ی مناسبی برخوردار باشد می تواند آسیب های جدی به تاندون و ماهیچه وارد کند.

4- تكامل رشد بافتها و ارگانها:

ارگان ها و اندام های بدن همه به یک باره پس از تولد به تکامل نمی رسند و ترشح هورمون ها و یا فاکتورهای بیولوژیکی و سنی به روی رشد آنها اثر می گذارد. مثلا رشد پاها دیرتر از دست هاست و در نتیجه اختلال در روند رشد طبیعی آن موجب آسیب رسانی ست. و یا اینکه یکی از مهم ترین اعمال دستگاه دوک عضلانی، تثبیت وضعیت بدن هنگام حرکات بدنی شدید است (فیزیولوژی پزشکی؛ گایتون و هال؛ احمدرضا ناورانی؛ جلد2؛ ص 768 )،  از آنجایی که در کودکان نه تنها عضلات به تراکم بزرگسالی خود نرسیده اند، بلکه کنترل اعصاب حرکتی هم هنوز در حد بزرگسال نیست و این سازگاری را در کودکان تا حد زیادی کاهش می دهد که منجر به آسیب ها و در رفتگی ها و بدشکلی ها در کودک می شود.کلا مغز در دوران نوجواني هنوز در حال رشد است و تاثير قرارگرفتن در معرض مواد شيميايي مثل کار در معادن، شرکت ها و کارخانه های تولید رنگ، پارچه، صنایع چرم مصنوعی و تولیدات آن و سایر تولیدکننده های مواد شیمیایی، روي اين ارگان هاي در حال رشد يك نگراني مهم در بررسي هاي آسيب هاي سلامتي كودكان كار است (Dennis Dunn ؛ growingchild؛ 2010). چرا که وقتي كودكان و بالغين در معرض دوز يكساني از مواد شيميايي قرار ميگيرند اين ماده به نسبت بيشتري (متناسب با وزن بدن ) در بدن كودك تجمع مي يابد و در نتيجه غلظت شيميايي بالاتري از آن ماده در خون و بافتهاي كودك ايجاد مي شود که به عنوان فاکتورهای شیمیایی به روی رشد و حتی ژنوم کودک اثر می گذارد(خلاصه ی بیوشیمی هارپر؛ جواد واعظی؛ ص 58).

5- آسیب پذیری در برابر سر و صدا :

علاوه بر اینکه استاندارد های محیط کار (چنانچه استانداردی وجود داشته باشد) برای بالغین در نظر گرفته شده و نه برای کودکان، کوتاه تر بودن  مجرای گوش و عدم تکامل دستگاه شنوایی (خلاصه بافت شناسی پایه؛ جان کوئیرا؛ ع. محمدی؛ ص 431)، دو عاملی ست که سبب بالاتر رفتن شانس آسیب به پرده ی صماخ و هم چنین استعداد بیشتر برای مبتلا شدن به عفونت های گوشی را به همراه دارد. مثل کودکانی که در خیابان به دستفروشی مشغولند و کودکانی که در محیط ها ی کاری پر سر و صدا مشغول هستند. هم چنین رفلکس تضعیف که شدت امواج کم فرکانس را کاهش می دهد در کودکان هنوز ضعیف است و به تکامل خود نرسیده (فیزیولوژی پزشکی؛گایتون و هال؛ احمدرضا ناورانی؛ جلد 1، ص 739). که می تواند اثرات روانی مثل عصبانیت، تحریک پذیری و افت شنوایی ایجاد کند. در این حالت فرکانس آستانه شنوایی افزایش می‌یابد که در ابتدا موقتی و در صورت تکرار دائمی خواهد بود (عوامل زیان آور فیزیکی محیط کار؛ مصطفی میرزایی؛ بهداشت حرفه ای؛ 30 اردیبهشت 88).

6- قرار گرفتن در معرض گرما:

دمای مرکزی بدن در دماهای بسیار کم یا زیاد محیط تغییر می کند چرا که مکانیسم های تنظیم دما کامل نیستند (فیزیولوژی پزشکی؛گایتون و هال؛ احمدرضا ناورانی؛ جلد 1، ص 1020). كودكان كوچك نسبت به بالغين تحمل كمتري در برابر گرما دارند كه تا اندازه اي به علت تكامل ناكافي غدد عرق در آنهاست در نتیجه مکانیسم های جایگزینی مثل گشاد شدن عروق (فیزیولوژی پزشکی؛گایتون و هال؛ احمدرضا ناورانی؛ جلد 1، ص 1027) در آنها بیشتر رخ می دهد. عوارض خفیف شامل سوختگی پوست و جوش‌های گرمایی است که به شکل حادتر می تواند گرفتگی عضلانی هم ایجاد کند اما مهمترین عارضه ی آن استرس و ضعف حرارتی است. پدیده ی استرس حرارتی در همه ی سنین رخ می دهد ولی بیشترین میزان وقوع آن در جهان در سنین کودکی گزارش شده است (Melissa Conrad Stöppler MD؛ medicinenet؛ 3  August 2010). نکته ی دیگر  اینکه چنانچه بی هوشی و ضعف در خیابان رخ دهد، به خصوص در کودکان دستفروش و خیابانی که همراه پدر و مادری ندارند، می تواند منجر به سوانح بازگشت ناپذیری و تصادفات شود به نحوی که کودک فوق حتی شاید چند ثانیه ی آخری را که منجر به تصادف وی شده دقیقا به یاد نیاورد.

7- قرار گرفتن در معرض آفتاب:

مهمترين عارضه ناشي از ازدياد نور خیرگی است. که با احساس ناراحتي و درد در چشم، كم شدن حس بينايي، ترس از نور و ريزش اشك پديد مي‌آيد.. در کل چشم کودکان در مقايسه با بزرگسالان بيشتر از اشعه UV خورشيد آسيب مي بيند چرا که عدسی‌های چشم‌های آنها نسبت به بزرگسالان شفافیت بیشتری دارد، فیبرهای عدسی آنها بر خلاف بزرگسالان و جوانان هنوز انباشته از فیبرهای پروتئینی نیست (فیزیولوژی پزشکی؛گایتون و هال؛ احمدرضا ناورانی؛ جلد 2، ص 699)، در نتیجه مکانیسم تطابق در آنها کندتر و تکامل نایافته تر از بزرگسال است و به همین دلیل عوارض عدسی در آنها بیشتر از بزرگسال نمود پیدا می کند. هم چنین نور آفتاب به دلیل لطافت و ظرافت زیاد پوست کودک ممکن است حساسیت شدید ایجاد کند چرا که  قسمت عمده ی اشعه ی خورشید برای پوست مضر است قرار گرفتن‌ پوست‌ در معرض‌ آفتاب‌ به‌ مدت‌ طولانی، باعث‌ می ‌شود الیاف‌ الاستین‌(ELASTINE) پوست‌ تخریب‌ شود، لكه‌های‌ قهوه‌ای‌ رنگ‌ در آن‌ به‌ وجود آید و در نهایت‌ احتمال‌ بروز انواع‌ بدخیمی‌ در پوست‌ افزایش‌ یابد (دکتر محمد علی نیلفروش زاده؛ متخصص پوست و مو؛ 30 خرداد 89؛ پزشک آنلاین) . از دیگر عوارض دیررس تماس با نورخورشید، تخریب تدریجی و مستمر الیاف ارتجاعی پوست و سلول‌های پوستی است ونتیجه آن شلی و افتادگی پوست، چین وچروک ولکه‌های رنگی پوست است (کتاب جیبی پوست و مو؛ شهاب صیفی و احمد کرمی؛ ص 137). از آنجا که رشد این الیاف تا دوران نوجوانی کامل نمی شود پس پیری زودرس پوست و سرطان پوست دو عارضه ی مهم تماس طولانی با نور آفتاب در سنین کودکی است.

8- نور کم در کارگاه ها:

علی رغم اینکه به این مسئله اهمیت چندانی داده نمی شود اما  در كارگاه ها یا معادن و کلا محیط های کاری ای كه نور مناسب و كافي وجود نداشته باشد (به خصوص در مورد كارهاي ظريف و دقيق) عوارض اختلال و كاهش بينايي برای کودک رو به رشد به وجود خواهد آمد. اين عوارض شامل فشار در چشم، سردرد،‌ سرگيجه، خستگي، بي‌ميلي نسبت به كار و نيستاگموس حرفه‌اي (بيماری نيـسـتاگـموس سـبب بـروز حـرکـات غيـر طبيعي در چشم مي شود) و در دراز مدت، آب مروارید می شود (دكتر شیرین فرجی گودرزی‌؛ جام جم، 23 اذر 87) . هم چنین تاریکی در محل کار باعث خم شدن کارگر برای دیدن بهتر سطح کار و بروز مشکلات ستون فقرات به صورت در آوردن قوز می گردد چرا که در نور کم چشم قادر به انجام صحیح مکانیسم های تطبیق و حرکات تثبیتی کمتری است و ضمنا پریمتری (میدان دید) کمتر است (فیزیولوژی پزشکی؛ گایتون و هال؛ احمدرضا ناورانی؛ جلد 2، ص730-736). به خصوص در مشاغلی مثل قالی بافی، دوزندگی، جعبه سازی و کلا مشاغلی از این دست که در کارگاه های غیر استاندارد انجام می پذیرد.

9- دستگاه تنفسی:

در کنار همه ی این موارد بسیاری از مشاغل چه در کودک چه در بزرگسال آسیب های جبران ناپذیری به دستگاه تنفس می زنند. که از ساده ترین آنها افزایش سرفه در اثر مواد استنشاقی محیط کار و آسم می باشد (goldenbook ریه؛ هاریسون و سیسیل؛ غلامرضا رخشان دیلمی؛ ص 33-34). هم چنین گرد و غبار هوا، غبارهای معدنی، مایت های خانگی و مواد شغلی مثل پرز فرش، پرز کاغذ و مقوا، و مواد شیمیایی می توانند منجر به بیماری های بافت ریه شوند (goldenbook ریه؛ هاریسون و سیسیل؛ غلامرضا رخشان دیلمی؛ ص 29).  در نتیجه در کودکان که هنوز ظرفیت حیاتی ریه به حد انسان بالغ نرسیده طی دوران رشد افزایش می یابد این عوارض به شکل شدیتری خود را نشان می دهند (فیزیولوژی پزشکی؛گایتون و هال؛ احمدرضا ناورانی؛ جلد 1، ص535). و نکته ی نگران کننده این است که ظرفیت ریه از حدود بیست سالگی رو به کاهش می گذارد و کودکانی که به نارسایی های ریوی ناشی از کار خود مبتلا می شوند فرصت دوباره ای برای جبران صدمات دستگاه تنفسی خود نخواهند داشت.

10- سايز فيزيكي كودكان و تجهيزات كار :

مشخصا در طراحي روشها، وسايل و تجهيزات كاري مناسبات فيزيكي كودكان در نظر گرفته نشده است بنابراين كودكان كار داراي ريسك بالاتري از خستگي، آسيب و تصادفات ناشي از كار هستند. برای مثال سوختگي هاي کارگاهي و صنعتي که در اثر تماس با مواد شيميايي سوزانده بخصوص اسيدها و قلياها به وجود مي آيند، درصد قابل توجهي از آمار سوختگي را در جامعه به خود اختصاص مي دهند (حسن رخشنده؛ گزارش 6 تیر 87؛ مرکز تحقیقات گروه فارماکولوژیک دانشگاه علوم پزشکی مشهد)، از آنجایی که به دلیل ممنوع بودن کار کودک هیچ نوع تجهیزاتِ ایمنی کار مثل لباس مخصوص و دستکش کار برای کودکان تولید نمی شود در کودکانی که در کارگاه های صنعتی کار می کنند مثل موتورسازی، تولید لاستیک و .. عارضه های پوستی وخیم و سوختگی های جدی رخ می دهد. و یا در صنایع جوشکاری به دلیل نبودن ماسک های مناسب عوارض چشمی بسیار زیادی برای کودکان رخ می دهد که تا حد فلج ماهیچه های چشمی و از بین رفتن بافت عنبیه و قرنیه پیش می رود.

11- توانايي تكامل نيافته در شناسایی خطرات:

توانايي براي تشخيص خطر هاي بالقوه و تصميم گيري در مورد آنها در دوران نوجواني هنوز در حال تكامل است كه اين مساله در همراهي با بي تجربگي مي تواند يك فاكتور مهم در افزايش خطرات تهديد كننده كودكان باشد. مثلا هورمون های تیروئیدی در افراد بزرگسال باعث هوشیاری و افزایش تفکر می شوند (فیزیولوژی پزشکی؛گایتون و هال؛ احمدرضا ناورانی؛ جلد 2، ص 1067) اما در سنین کودکی چنین چیزی نیست در نتیجه قدرت عکس العمل آنها در برابر شرایط ناگهانی بسیار کاهش یافته تر از بزرگسال است.

گذشته از تمام مسایل ذکر شده در بالا، عوامل درونزاد مسئله ی کار کودک نيز وجود دارند كه ريسك آسيب سلامت را در كودكان كار نسبت به بالغين بالا مي برند:

اول: كار كودك تمايل به تمركز در صنايع خطرناك و سخت گيرانه دارد. به طور جهاني كشاورزي به مراتب بخش بزرگتري از كار كودكان را تشكيل مي دهد (70 درصد) (Environmental & Occupational Health problems of child labour؛ 2009) و در واقع صنعتي با يك درجه امنيت بسيار پايين است با آمار آسيب يا ناخوشي ناشي از كار در يك كودك از هر 8 كودك كار . و نيز كارهايي مثل كارهاي ساختماني ، كار در معدن، کار در کارگاه های غیر قانونی و حمل ونقل و ترابري كه داراي درجه امنيت به شدت پايين هستند.

دوم: اين واقعيت كه كودكان اغلب در محيطهاي غير رسمي ، خصوصي و غير قانوني كار مي كنند مثلا كودكاني كه در مزارع و كارگاههاي كوچك كار مي كندد اغلب مورد حمايت از لحاظ سلامت و امنيت قرار نمي گيرند و نيز تعداد عمده اي از كودكان سراسر جهان كه در كارهاي خانگي و صنعت سكس به كار گرفته مي شوند بطور ويژه در معرض آسيب هاي جدي به سلامت جسم و روان هستند.

و در آخر فقر بعنوان يك ريسك فاكتور شناخته شده در افزايش آسيب هاي سلامت ناشي از كار در كودكان مطرح شده است. براي مثال كودكان خانواده هاي با درآمد كم با احتمال بيشتري در مشاغل پر مخاطره مثل كشاورزي ، كار در معدن و كارهاي ساختماني مشغول به كار مي شوند.


October 3rd, 2010


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسايل اجتماعي